KVKK’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte hayatımıza giren kavramlardan ilki kişisel veri kavramı, diğeri ise açık rıza kavramıdır.
KVKK’nın 3’üncü maddesine göre açık rıza “belirli bir konuya ilişkin, bilgilendirilmeye dayanan ve özgür iradeyle açıklanan rıza” şeklinde tanımlanmıştır. Anayasa’da ise “Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile düzenlenir” denilerek kişisel verileri işlemenin ön şartı olduğu vurgulanmıştır.
KVKK’ya göre açık rıza, gerek özel nitelikli kişisel veriler bakımından gerekse özel nitelikli olmayan kişisel veriler bakımından hukuka uygunluk sebeplerinden biridir.
KVKK’da özel nitelikli olan ve olmayan kişisel verilerin işlenmesi; kişisel verilerin yurt içine ve yurt dışına aktarımı için açık rıza beyanı şart koşulmuştur.
Açık Rıza Beyanında Şekil Şartı
Açık rıza beyanının alınması için herhangi bir şekil şartı öngörülmemiştir. Açık rızanın mevzuattaki unsurları taşıması ve ispatlanabilir olması gerekli ve yeterlidir. Haliyle sözlü, yazılı veya elektronik ortamdaki yöntemlerle açık rıza alınması mümkündür. Açık rızanın yazılı beyanla yapıldığı hallerde, açık rıza metinleri sarih, anlaşılır ve yalın bir tarzda kaleme alınmalıdır. Açık rıza, olumlu bir irade beyanı içermelidir. Diğer bir deyişle, açık rızanın şüpheye yer vermemesi gerekmektedir. Ayrıca rızanın talep edilmesi ve alınmasına dair işlemler, ilgili kişinin bu konudaki niyetini açık ve net olarak ortaya koyacak şekilde yapılmalıdır.
Açık rızanın alınıp alınmadığı konusundaki ispat yükü veri sorumlusuna aittir.
[youtube v=”NDHg09BC7JA”]
Açık Rızanın Unsurları
Açık rızanın kanunda yer verilen tanımı çerçevesinde üç unsuru bulunmaktadır:
Belirli Bir Konuya İlişkin Olması
Verilen açık rızanın geçerli olabilmesi için belirli bir konuya ilişkin ve o konu ile sınırlı olması gereklidir. Açık rıza beyanının hangi konuya ilişkin olarak istendiğinin veri sorumlusu tarafından açıkça ortaya konulması gerekmektedir. İlgili kişinin genel bir irade açıklamasıyla “kişisel verilerimin işlenmesini kabul ediyorum” şeklindeki açık uçlu ve belirsiz rızası tek başına açık rıza olarak kabul edilmemektedir. Birden fazla kategoriye ait verilerin işlenmesine ilişkin açık rıza beyanında, hangi verilerin hangi amaçlarla işlenebileceği konularında ayrı ayrı rıza beyanı verilmelidir.
Verilen rızaya binaen gerçekleştirilen veri kullanımı sonrasında yurt dışına veri aktarımı gibi ikincil işlemlerde ayrıca açık rıza alınması gereklidir. Aynı şekilde, verilerin işlenme amaçları değişirse yine açık rıza aranır.
Bilgilendirmeye Dayanması
Geçerli bir açık rıza beyanı için kişinin neye rıza gösterdiğini ve rızasının ne gibi sonuçlar doğuracağını tam olarak bilmesi gerekir.
Bilgilendirme, veri işlemeyle ilgili tüm konularda açık ve anlaşılır şekilde gerçekleştirilmeli ve mutlaka verinin işlemesinden önce yapılmalıdır. Bilgilendirmede, elde edilecek kişisel verilerin hangi amaçlar için kullanılacağı açıkça belirtilmeli; kişinin anlamayacağı kavramlar ile yazılı bilgilendirme yapıldığında okunamayacak kadar küçük puntolar kullanılmamalıdır.
Özgür İradeyle Açıklanması
Kişinin açık rıza beyanının geçerlilik kazanması için son şart, beyanın özgür iradeyle verilmesidir. İradeyi sakatlayan her türlü fiil, verilerin işlenmesi için verilen açık rızayı da sakatlayacaktır. Cebir, tehdit, hata ve hile gibi iradeyi sakatlayan hallerde, kişinin özgürce karar verdiğinden bahsetmek mümkün değildir.
Tarafların eşit konumda olmadığı, birinin diğeri üzerinde etkili olduğu koşullarda rızanın özgür iradeyle verilip verilmediği dikkatle değerlendirilmelidir. Örneğin; işçi-işveren ilişkilerinde, işçiye rıza göstermeme imkânının etkin bir şekilde sunulmadığı ve işçinin rıza göstermemesinin kendisi açısından olumsuz sonuçlar doğuracağı durumlarda özgür iradeyle verilmiş bir beyandan bahsetmek olası değildir. Ayrıca, açık rıza özgür irade ile açıklanması gereken bir beyan olduğundan, ilgili kişinin açık rızasının alınması, bir ürün ya da hizmetin sunulmasının yahut ürün ya da hizmetten yararlandırılmasının ön koşulu olarak ileri sürülmemelidir. Örneğin, bir hizmetten yararlanmanın üyelik şartına bağlandığı hallerde, üye olmak isteyen kişinin parmak izinin alınması ve işlenmesi hukuka aykırıdır. Zira bu şekilde alınan açık rıza, özgür iradeyle açık rıza verilmesi ilkesi ile ölçülülük ilkesini ihlal etmektedir.
Açık Rıza Geri Alınabilir Mi?
Kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olan açık rıza beyanı geri alınabilir. Unutulmamalıdır ki kişisel verilerin geleceğini belirleme hakkı sahibine aittir. Bu kapsamda kişi, veri sorumlusuna vermiş olduğu açık rızasını dilediği zaman geri alabilir. Bu geri alma işlemi, geleceğe yönelik sonuç doğurur. Geri alma beyanı veri sorumlusuna ulaştığı andan itibaren hüküm doğurur.
INBOX’a ücretsiz kaydolun ve KVKK uyumlu altyapıyla sınırsız gönderimler yapın.
[custom-related-posts title=”İlgili Yazılar” none_text=”None found” order_by=”title” order=”ASC”]
